Бүгүнкү күндө миграция десе эле Орусия же башка чет жак көз алдыбызга тартылат. Бирок азыркы учурда ички миграция маселеси да өтө курч алып турган чагы. Бейрасмий маалыматтарга карганда, Ош жана Бишкек шаарларында бери дегенде жарым миллиондон ашуун мигрант бар. Алардын басымдуу бөлүгүнүн үйү да, каттоосу да, иштеген иши да жок. Ошондуктан алардын укугу бир кыйла чектелип калууда. Мына ушундай маселенин чечүүнүн жолдорун изделип, атайын изилдөөлөр жүргүзүлүүдө.

Кыргызстанда тышкы миграцияга көбүрөөк көңүл бурулат. Ал эми ички миграция маселесине такыр эле көңүл бурулбай жатат десек да болот. Анткени миграция агымына айыл жерлеринде иштин жоктугу түрткү болууда. Ошондуктан эптеп жан багуунун айласын кылышып, шаар жергесине ички мигранттар агылып келүүдө. Бирок алардын бейтапканаларга катталуусунда маселе жаралып жаткандыгын айтышууда.Ошондой эле, иштейбиз деп келип алып, баш калкалаганга үйү жок көчөдө калгандардын саны өсүп жатканын жашырбаса да ачык айкын белгилүү болуп калды. Анткени изилдөөлөрдүн натыйжасында бир үйдө сегиз адам жашаса, анын бешөө убактылуу каттоого турган эмес. Мындай көрүнүштөр Бишкектин четиндеги Калыс-Ордо, Мурас-Ордо, Дордой жакта көп дейт Улуттук статистика комитетинин орун басары Баисбек Касымбеков.

– Мамлекеттик каттоо кызматы катуу көзөмөлгө алса эле так болот го деп ойлойм. Акыркы убакта Дордой, Мурас-Ордо. Калыс-Ордо деген конуштарда каттоодон өтпөгөн жарандар көп. Себеби, ал жактарда кичинекей үйлөрдө жашаган жашоочулар арбын.

Мындай маселе менен мамлекеттик каттоо кызматы дагы иш алып баруу керек. Анткени, Бишкектин четиндеги жаңы конуштардагы жашоочулардын көпчүлүгү каттоодон өткөн эмес. Ошол себептен, жыл сайын каттоо жүргүзүп, мониторинг кылып туруу зарыл. Негизи ички миграциянын болуп турганы коомдун экономикасынын өзгөрүүсүнө чоң өбөлгө. Бул тууралуу Балдарды коргоо борборунун кызматкери Таалайбек Жакыпов ырастады.

Ички миграцияга изилдөө жүргүзүп чыккан Руслан Рахимов ички мигранттарды каттоо үчүн жооп берген түзүмдөрдүн арасында документтерди бирдейлештирүү жок экенин айтты. Мунун өзү ички мигранттар тууралуу сандык маалыматтын жоктугу мамлекеттин калкты социалдык жактан коргоо жана ишке орноштурууда терс таасирин тийгизүүдө экенин билдирди.

Анын айтуусунда, Улуттук статистика комитети берген маалыматтар көрсөтүп тургандай жашаган жери боюнча катталган жарандар гана эсепке кирет. Бул абдан аз көрсөткүч болуп саналат. Эгерде адам башка калктуу конушта убактылуу жашаса жана азыраак мөөнөткө катталса, ал маалыматтар статистика кирбей калат. Ал эми жумуш берүүчүлөр каттоонун болуусун талап кылат. Натыйжада иштейм деп келген ички мигранттардын үмүттү акталбай калууда деп белгиледи.

“Ички мигранттар жөнүндө” мыйзам менен жарандарды каттоо деген жобо бири-бирине карама-каршы келет. Мисалы, жарандардын үйү жок болсо, жергиликтүү бийлик катташ керек деп жазылган менен анын жол-жобосу жазылган эмес. Ушул маселелерди чечмейин Кыргызстанда стабилдүүлүк болбойт.

МаралФМ 

Кут билим 27.05.2016, Мүнкүнчүлүгү чектелген адамдардын абалы талкууга алынды:

Ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген адамдарга арналган мыйзамдар кагаз бетинде гана жазылган. Бул тууралуу бүгүн, 13-майда тегерек столдо көз карандысыз адис Чынара Биялиева билдирди.

“Жөлөк пул алууга документ топтоо жана аны толтуруу ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген жаран үчүн өтө оор процесс. Экинчи көйгөй жумуш маселеси болуп саналат. Бул топтогу адамдар жумуш ордун сактап калыш үчүн алар майып категориясында экенин сыр катары сакташары да аныкталды. Дагы бир көйгөй: ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген жарандар майыптыгын далилдөөчү аныктама алыш үчүн өздөрү барыш керек экен, бирок бул категориядагы жарандардын арасында өзү бара албагандары да бар. Бирок ал нерсе эске алынган эмес”, – деди Ч.Биялиева.

Кыргызстанда 172 миң майып адам бар. Алардын 28 миңи жаш балдар. Алар майыптыкты тастыктоочу атайын документ, аныктамаларды алууда көптөгөн тоскоолдук, кыйынчылыктарга дуушар болушат. Анан аргасыздан акча берип, өз иштерин бүтүрөт.

Бул тууралуу 13-майда «Данакер» диалогдук платформасы өткөргөн «Ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген адамдардын социалдык-укуктук абалы жана аларды коомчулукка көнүшүүсү» деген аталыштагы конференцияда атайын изилдөө жүргүзгөн эксперт Чынара Биялиева билдирди.

Изилдөөнүн жыйынтыгында, автор өлкөдө мүмкүнчүлүгү чектелгендер үчүн жакшы мыйзамдар жазылган. Бирок, алар иштебейт. Ар бир министирлик жана тиешелүү мекемелерде бирдиктүү план жок. Баардыгы өзүнчө иш алып барат. Мамлекет да инфраструктурага көбүрөөк көңүлдү буруп, адамдарды экинчи орунга калтырган деген жыйынтыкка келген.

«Биздин жарандар качан гана арыз жазып, жардам сурап кайрылганда жардам алууга мүмкүнчүлүк алышат. Ал эми документ иштеринин оордугу же майыптыктан уялгандар сыяктуу себептер менен каттоодон өтпөй, мамлекеттен тиешелүү жардам ала албай жаткандар аз эмес. Эң өкүнүчтүү жагдайлардын бири ушул тармактагы коррупция. Ошондуктан мамлекет бул ишке кош көңүл мамиле кылбай, системаны толук изилдеп, жаңылашы керек»,- деди Биялиева.

Жыйынга катышкан Кыргызстандагы майып аялдар коомунун жетекчиси Асипа Мусаева да бул маалыматты тастыктап, өз башынан өткөн окуяларды айтып өттү.

– Мен баары жаман дегенден алысмын. Иштеп жатышат. Бирок, канааттандырарлык эмес. Өзүм 1-топтогу майып болгондуктан, мыйзам боюнча иштөөгө тыюу салынып, камакка да алынгам. Анын айынан экинчи топко которулуп, бир нече жолу согушкам десем да болот. Жашоомдо 8 жылдап документ чогулткан адамдарды көргөм. Туура, акча аз бөлүнөт. Бул иш кыйын деген шылтоолор бар. Бирок, мамлекеттик кызматкерлер, милдетти моюнга алган соң, кайдыгер болбой, эл үчүн кызмат кылышса, көйгөйлөр акырындык менен жоюлат деген ойдомун.

КР Социалдык өнүктүрүү министрлигинин мүмкүнчүлүгү чектелген адамдарга социалдык кызматты өнүктүрүү бөлүмүнүн башчысы Жаңыл Алыбаева жогорудагы айыптоолорго макул эмес.

«Өкмөттүн токтому менен учурда республиканын баардык аймактарында жергиликтүү бийлик менен соцкызматкерлер ар бир үйдү кыдырып, ошол эле майыптыкты, муктаждарды каттоо боюнча иш жүргүзүп жатышат. Ал эми катталгандарга 1 миң сомдон 3 миң сомго чейин ай сайын пенсия төлөнөт. Башка дагы көптөгөн көмөктөр көрсөтүлүп жатканын эл билет. Ал эми коррупциялык иштер боюнча далилсиз маалымат берилди. Ага карабастан атайын кызматтык изилдөө жүргүзүлөт», – деди Алыбаева.

Негизи бул конференцияга Жогорку Кеңештин депутаттары, Өкмөт аппараты, мамлекеттик түзүмдөрдүн, жарандык коомдун, академиялык корпустун, эл аралык уюмдардын өкүлдөрү, ошондой эле көз карандысыз эксперттер чакырылган. Бирок, адаттагыдай эле дал ушул ишти чече турган мамлекеттик кызматкерлердин көбү келген жок. Буга уюштуруучулар менен катышуучулар нааразы болгону айтпаса да белгилүү. Ага карабастан изилдөөнүн жыйынтыктары кошумча сунуш пикирлерди эске алуу менен баардык тиешелүү мекемелерге сунушталат.

МаралФМ

23.05.2016, Кут Билим: “Инвесторлор жергиликтүү калк менен иштешүүнүн жол-жоболорун үйрөнүштү”: